De kans op een ongeluk in het verkeer is volgens de SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) vier keer zo groot als de bestuurder moe is. Dat geldt zowel voor de lange als de korte afstanden. Want we presteren al snel minder met een energiegebrek. Je kunt het hebben van voldoende energie zien als de motor achter jouw succes. Alle mensen die optimaal presteren hebben dan ook één ding gemeenschappelijk en dat is het beschikken over een goede hoeveelheid energie. Deze “toppresteerders” besteden daar genoeg tijd en aandacht aan, omdat zij ervaren hebben hoe belangrijk het is om hun doelen te blijven behalen.

Adrenaline, een onhandige spelbreker

Hoe weet je nu of je voldoende energie in je tank hebt zitten, om vitaal en veerkrachtig door het leven te gaan? Dit kun je gelukkig waarnemen door verschillende fysieke en mentale signalen. Helaas kan je daarbij ook direct een spelbreker tegen komen. Deze spelbreker heet adrenaline en is één van onze actiehormonen. Mensen met energietekort maken meer adrenaline aan dan mensen met voldoende energie.

Eén van de eigenschappen van adrenaline is dat deze gevoelens van vermoeidheid en pijn vermindert en deze soms ook volledig weet te verbloemen. Als je dit bekijkt vanuit ons overlevingssysteem is dat een geweldige eigenschap. Met een vijand achter ons aan kunnen we blijven rennen, omdat we vermoeidheid of pijn nauwelijks waarnemen. Het zorgt er in ons dagelijkse leven echter voor dat we bij vermoeidheid veel van deze signalen missen. We blijven doorgaan en het energietekort neemt verder toe. Voor een toeschouwer lijken deze personen misschien te bruisen van de energie, maar helaas is dat dus niet altijd de werkelijkheid.

Veel signalen worden over het hoofd gezien

Om door deze adrenalinesluier heen te kunnen kijken, is het belangrijk om kennis te hebben van de gevolgen van een energietekort, zodat je het brede pallet aan signalen herkent. Binnen organisaties blijkt dat deze signalen nogal eens over het hoofd worden gezien, tot op het moment dat de energietank te ver leeg is. Graag deel ik daarom de tien signalen van een energielek met je. Het zijn de signalen waarvan we een groot deel vaak over het hoofd zien, of anders interpreteren:

1. De fysieke signalen:

De voor de hand liggende zijn uiteraard vermoeidheid, of regelmatig ziek zijn. Maar wist je dat peesblessures, zoals bijvoorbeeld een muisarm of hielspoor ook duidelijke signalen van een energiegebrek zijn? Ook voorbeelden zoals overmatige overgangsklachten, schildklierklachten, hoofdpijn, spijsverteringsklachten, diabetes type 2 en klachten aan het cardiovasculaire systeem. Een energiegebrek zorgt er al snel voor dat de vitaliteit van het individu naar beneden gaat.

2. De emotionele signalen: 

Bij deze signalen horen het bekende ‘korte lontje’, de tranen hoger hebben zitten dan voorheen, onzekere gevoelens en emotioneel minder afstand kunnen houden. Maar denk hierbij zeker ook aan overprikkeld zijn, het ervaren van te veel prikkels. Ook het meer gaan piekeren en malen, regelmatig een schuldgevoel of gevoel van machteloosheid ervaren, zijn duidelijke uitingen van een energiegebrek.

3. De cognitieve signalen:
Hierbij kun je denken aan concentratie- en geheugenafname, moeilijker op dingen kunnen komen en met regelmaat de rode draad kwijt zijn. Je ziet bij deze personen dat ze belanden in brandjes blussen en snel zijn afgeleid. Dit komt doordat het lastiger voor ze wordt om hoofd- en bijzaken te scheiden. We zien een afname van focus en een toename van lijstjes en geeltjes om zaken te onthouden. Ook het inspiratieniveau daalt, plannen en organiseren wordt lastiger, net als werk en privé gescheiden houden.

4. De signalen van gedrag:
Een energiegebrek zorgt ook voor ander gedrag. Zoals werk mee naar huis gaan nemen, toename van roken, drinken, snacken en snoepen. Ook vergissingen en fouten maken, overmatig controlegedrag en uitstelgedrag zijn duidelijke gedragskenmerken. Je ziet dat iemand zich makkelijk sociaal terugtrekt en minder goed voor zichzelf zorgt. Het onvoldoende of geen pauzes meer nemen is daar een duidelijk signaal van. Vermoeide mensen trekken de verantwoordelijkheid steeds meer naar zich toe en zeggen ook minder gemakkelijk nee.

5. De signalen vanuit de slaap:
Dit klinkt een beetje als het kip-ei-verhaal, maar vermoeide mensen gaan steeds slechter slapen. Je ziet dit terug in zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de slaap. De grote hoeveelheid adrenaline overdag verstoort in de nacht ook het slaapproces. Tijdens de nacht wordt de diepe slaap daardoor minder bereikt en ook het aantal uren slaap neemt af. Dit komt door het moeilijker in slaap vallen, vaak wakker worden, of te vroeg wakker worden. Het gevolg van deze signalen vanuit de slaap is het ontstaan van een negatieve vermoeidheidsspiraal.

6. De vergrootglas-signalen:
Bij vermoeidheid gaat je brein waarnemingen onder een vergrootglas leggen. Al onze prikkels komen hierdoor vergroot en versterkt binnen. Iets wat eerst niet zo opviel daar storen we ons dan bijvoorbeeld veel gemakkelijker aan. Dingen vallen meer op en lijken ook groter of erger te zijn, waardoor we er intenser op gaan reageren. Smakgeluiden vallen bij vermoeidheid bijvoorbeeld veel meer op.

7. De signalen binnen een samenwerking:
In een team waarin onvoldoende energie aanwezig is, zien we meer persoonlijk belang dan groepsbelang ontstaan. Doordat gevoelens veel meer op de loer liggen, zit dat een optimale samenwerking in de weg. Ons brein komt bij een energielek meer in zijn overlevingsmodus en wordt daardoor veel egoïstischer.

8. De signalen vanuit communicatie:
Vermoeide personen belanden in hun communicatie veel gemakkelijker in de dramadriehoek (Karpman) waardoor ze inefficiënt gaan communiceren en vaak niet meer tot oplossingen komen. Ons reptielenbrein zet deze oude patronen van de aanklager, het slachtoffer en de redder in om te overleven.

9. De signalen vanuit werkgeluk:
Echt even genieten wordt met een energiegebrek steeds moeilijker. Een gevoel van leegte komt er met regelmatig voor in de plaats. Dit komt doordat onze feelgood hormonen minder worden aangemaakt. Ook ons actiehormoon cortisol gaat voor geen-zin-gevoelens zorgen. Het voordeel van deze reactie is dat je zaken gaat afzeggen en hierdoor op een natuurlijke manier voor meer rust en bijtankmomenten zorgt. Het nadeel is wel dat je bijvoorbeeld aan je werk en het plezier ervan kunt gaan twijfelen. Zo zie je dat het tekort aan energie ook binnen organisaties een duidelijke invloed heeft op de algemene werk(geluk)sfeer. Als je veel loopbaanvragen en een hoog verloop binnen een organisatie ziet, zou dit kunnen duiden op een energiegebrek.

10. De signalen vanuit coördinatie en tempo:
Onze algehele coördinatie en evenwicht gaat bij vermoeidheid achteruit, we gaan meer (om)stoten, tegen dingen aan lopen en we kunnen letterlijk en figuurlijk minder goed richten. Er ontstaat een traagheid in ons handelen zonder dat we dat zelf altijd door hebben. We gaan hierdoor minder efficiënt presteren en we kunnen onze doelen onvoldoende meer bereiken. We raken letterlijk en figuurlijk wat uit het lood geslagen.

Meten is weten

Energie is de leidende factor, de basis van vitale en veerkrachtige personen. Zorgdragen voor deze hoeveelheid energie start bij de kennis over de effecten van een energietekort. Zonder deze kennis kun je hier niet adequaat op anticiperen. Naast het zelf waarnemen en bekijken van deze signalen bij medewerkers of collega’s, kun je dit ook heel goed meten.

Vraag kosteloos de TopState EnergieScan aan en ontvang na het anoniem invullen van de vragenlijst een mooie rapportage waarin de hoeveelheid energie binnen jouw organisatie zichtbaar wordt gemaakt. Naast deze EnergieScan zetten we in de TopState trainingen ook altijd een psychofysiologische meting in, die de aanwezige energie meet aan de hand van fysieke reacties. Energie lijkt voor veel mensen heel abstract, maar is heel meetbaar.

Wil je jezelf of jouw medewerkers veilig laten blijven rijden en optimaal presteren, ga dan eens kijken naar de hoeveelheid energie en ontdek met de bovenstaande kenmerken snel de aanwezigheid van energielekken om mee aan de slag te gaan.

Stel jezelf de juiste vragen

Om vooruit te komen en (nog) meer energie tot je beschikking te krijgen, is het goed om af en toe even achterom te kijken. Door te kijken naar welke activiteiten je het afgelopen jaar iets hebben opgeleverd en welke je juist te veel hebben gekost. Met dit inzicht kun je de enerverende stappen meenemen naar dit jaar en de zaken loslaten die je onvoldoende hebben opgeleverd, of zelfs een energielek hebben veroorzaakt. Dit overzicht creëren begint bij het stellen van vijf doeltreffende vragen. De antwoorden op deze vragen, waar je soms best even over na moet denken, gaan je het komende jaar veel energie opleveren.

Hoe verdeel jij je energie?

Een individu kan zijn energie en levensbehoeften over vijf vlakken verdelen. Als je dit voor jezelf in kaart brengt, is het enige wat je hoeft te doen je energie te stoppen in de zaken die er echt toe doen voor jou en hier de juiste beslissingen in te nemen. Helaas wil ons onbewuste brein ons hierin nog weleens om de tuin leiden en een mindfuck uithalen. Je stopt dan te veel energie in zaken die er voor jou niet wezenlijk toe doen, maar je doet ze toch. Verwachtingen van anderen en onszelf laten onze energie wegstromen in zaken die er voor jou onvoldoende toe doen. Zo kan een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel, of hoge lat, je meer energie kosten dan je lief is.

De vijf levensvlakken waar energie naartoe gaat:

• Fysiek vlak
• Emotioneel vlak
• Sociaal vlak
• Actief vlak (werk en hobby)
• Materieel vlak

Op fysiek vlak kun je denken aan je conditie, je lichamelijke gesteldheid, je vitaliteit. Het emotionele vlak gaat over je gevoelens en op sociaal vlak over je contacten en de kwaliteiten ervan. Het vierde vlak gaat over je werk en je vrijetijdsbestedingen en op materieel vlak kun je denken aan je financiële situatie.

Stel dat je 100 energiepunten tot je beschikking hebt, hoe heb jij deze dan het afgelopen jaar uitgegeven over deze vijf vlakken?

Waar is jouw energie naartoe gegaan? Of dit nu de bedoeling was of niet. Hoe heb jij onderbewust en bewust je energie uitgegeven? Door deze 100 punten te verdelen krijg je al een mooie indruk waar mogelijk veel energie in is gaan zitten, of waar er een tekort is ontstaan. De volgende stap is op al deze vlakken jezelf de volgende vragen te stellen:

De vijf vragen die je meer energie gaan opleveren:

1. Wat leverde je veel energie op dit vlak op?
2. Wat kostte je te veel energie en ben je energie aan verloren?
3. Wat had je op dit vlak wel willen doen, maar heb je (nog) niet gedaan?
4. Wat ga je het komende jaar op dit vlak (meer) doen?
5. Waar ga je op dit vlak niet meer of minder energie instoppen?

Duurzaam veranderen doe je met kleine stapjes

We hebben allemaal onze gewoontes en routines, ingebakken patronen die we vaak onbewust uitvoeren. Dit maakt veranderen soms ook zo lastig. We stellen onszelf vaak doelen, soms net te grote, waardoor het resultaat en gewenste succes achterwege blijft.

De oplossing hiervoor is je doelen op te delen in kleine, gemakkelijk haalbare stapjes en deze te koppelen aan een vaste routine. Stel je merkt dat je geen pauzes neemt gedurende je werkdag en je neemt je voor meer onderbrekingen in te lassen. Dan kan het lastig zijn om je ineens een hele dag te houden aan ieder half uur een korte break nemen. Het eerste kleine stapje wat je dan zou kunnen zetten is iedere keer nadat je naar het toilet bent geweest een korte pauze te nemen. Zo slijt je gemakkelijk je nieuwe gewoonte in. Hierna wordt het tijd voor het volgende stapje, iedere keer als je wat drinkt, las je ook een vijf minuten break in.

Wil je deze veranderingen nog meer kracht bijzetten? Beloon jezelf dan bij elke uitgevoerde nieuwe gewoonte. Geef jezelf een compliment, daar maakt je brein feelgood hormonen van aan en slijt jij hiermee de gewoonte nog gemakkelijker in.